Wanneer diversiteit dogma wordt: de ongezonde dwang van inclusiviteit

Decennialang werden “diversiteit” en “inclusiviteit” gepresenteerd als onschuldige idealen, verbonden met tolerantie en rechtvaardigheid. De belofte klonk nobel: een samenleving die iedereen accepteert, waar mensen uitsluitend op verdienste worden beoordeeld en waar vooroordelen verdwijnen. In de praktijk zijn deze begrippen echter veranderd in politieke wapens, gebruikt om ideologische gelijkvormigheid af te dwingen, afwijkende stemmen te bestraffen en instellingen te hervormen. Ze zijn woorden van dwang geworden in plaats van vrijheid, waarbij weigering om zich te onderwerpen aan hun veranderlijke definities leidt tot publieke beschaming, beroepsmatige ondergang of juridische sancties.

Van idealen tot instrumenten van macht

Diversiteit betekende ooit eenvoudigweg verscheidenheid. Inclusiviteit betekende simpelweg dat verschillende mensen mochten deelnemen. Deze eenvoudige betekenissen zijn vervangen door gepolitiseerde definities, afgedwongen via werkplekbeleid, mediacampagnes en overheidsprogramma’s. In veel contexten verwijst “diversiteit” niet langer naar een brede waaier van standpunten of ervaringen, maar naar de selectieve promotie van bepaalde identiteiten die binnen een ideologisch kader passen, terwijl degenen die dit uitdagen worden buitengesloten. De retoriek van inclusie heeft paradoxaal genoeg nieuwe vormen van uitsluiting gecreëerd.

De socioloog Frank Furedi heeft deze verschuiving beschreven als onderdeel van een bredere trend waarbij taal wordt hergebruikt om gedrag te sturen in plaats van de werkelijkheid te beschrijven (What’s Happened to the University?, Frank Furedi). Woorden die ooit een beschrijvende betekenis hadden, worden veranderd in morele geboden, waarvan de interpretatie wordt gecontroleerd door culturele poortwachters. In zo’n omgeving betekent het afwijzen van een diversiteitsinitiatief niet slechts dat men het oneens is met beleid, maar dat men zichzelf moreel verdacht maakt.

De greep van bedrijven op morele taal

Een van de meest opvallende kenmerken van de moderne diversiteits- en inclusiviteitsbeweging is de snelle adoptie ervan door grote bedrijven. Op het eerste gezicht lijken de motieven altruïstisch. Bedrijven beweren een gastvrije omgeving te willen creëren voor werknemers uit alle achtergronden. Toch maskeert deze publieke houding vaak een dieper doel: reputatiemanagement en politieke alignering.

Wanneer multinationals grootschalige “inclusieve” campagnes lanceren, beschermen ze zichzelf tegelijk tegen kritiek van activisten, positioneren ze zich gunstig bij overheden en gebruiken ze morele profilering om de aandacht af te leiden van andere bedrijfspraktijken. Zoals Thomas Sowell opmerkte in The Vision of the Anointed, stelt het aannemen van modieuze morele taal instellingen in staat om status te verkrijgen zonder daadwerkelijk reële problemen op te lossen. Een technologiebedrijf kan opscheppen over zijn diversiteitsprogramma’s terwijl het in stilte goedkope arbeid in het buitenland uitbuit, of een kledingmerk kan een “inclusieve” marketinglijn uitbrengen terwijl het afhankelijk blijft van sweatshop-productie.

De omarming van deze termen door bedrijven helpt ook een bepaald wereldbeeld te standaardiseren, afgedwongen via verplichte trainingen en interne richtlijnen. Werknemers worden geacht niet alleen te tolereren maar actief goed te keuren en te vieren wat wordt voorgeschreven binnen identiteitsdenken. Weigering of zelfs aarzeling kan worden neergezet als vijandigheid, een patroon dat in meerdere arbeidsconflicten is gedocumenteerd (Woke, Inc., Vivek Ramaswamy).

Hoe inclusiviteit uitsluiting creëert

De grootste ironie van opgelegde inclusiviteit is haar vermogen om juist diegenen uit te sluiten die niet voldoen aan de ideologische eisen. Universiteiten, werkplekken en publieke instellingen geven routinematig prioriteit aan identiteitscriteria boven competentie bij aanstellingen en promoties. Het verklaarde doel is het “corrigeren van historische onrechtvaardigheden” of het “herstellen van representatie”, maar het praktische effect is vaak discriminatie tegen individuen die niet tot de bevoorrechte groepen behoren.

Deze vorm van uitsluiting wordt verdedigd als moreel gerechtvaardigd, maar ondermijnt het principe van gelijkheid voor de wet en tast meritocratische vooruitgang aan. Onderzoek van Heather Mac Donald in The Diversity Delusion laat zien hoe dergelijke beleidsmaatregelen de instellingen die ze beogen te verbeteren juist kunnen schaden, door academische standaarden te verlagen, wrok te voeden en het publieke vertrouwen te verzwakken. Wanneer een positie wordt toegekend op basis van demografische doelstellingen in plaats van bekwaamheid, worden zowel de ontvanger als de instelling kwetsbaar voor beschuldigingen van symboliek en tokenisme.

Diversiteit als politieke lakmoesproef

De handhaving van diversiteit en inclusiviteit is veranderd in een politieke loyaliteitstest. Veel organisaties eisen van personeel dat zij “diversiteitsbeloften” ondertekenen of verklaringen indienen waarin zij hun toewijding aan bepaalde ideologische principes bevestigen. In sommige academische vakgebieden moeten sollicitanten “diversiteitsverklaringen” overleggen die naast hun onderzoeksreferenties worden beoordeeld. Volgens een rapport in The Chronicle of Higher Education functioneren deze verklaringen vaak als filters om kandidaten uit te sluiten van wie de opvattingen politiek onaanvaardbaar worden geacht.

Deze trend beperkt zich niet tot de academische wereld. Ook bij mediaorganisaties, journalistieke prijzen en kunstsubsidies wordt publieke toewijding aan inclusiviteit en diversiteit steeds vaker als voorwaarde gesteld voor deelname. Dergelijke vereisten hebben het effect dat het spectrum van aanvaardbare meningen vernauwt en instellingen richting uniformiteit van denken duwt. Degenen die het niet eens zijn, riskeren beroepsmatige verbanning.

De emotionele chantage van “inclusief zijn”

De taal van inclusiviteit gaat vaak gepaard met emotionele druk. Mensen krijgen te horen dat het niet onderschrijven van specifieke beleidsmaatregelen of woordkeuzes anderen zal “schaden” of hun bestaan zal “uitwissen”. Deze emotionele inkadering ontmoedigt kritisch debat, aangezien meningsverschil wordt hervertaald als een persoonlijke aanval. In Cynical Theories documenteren Helen Pluckrose en James Lindsay hoe activistische kaders het morele gewicht van inclusiviteit gebruiken om logische discussie te overschaduwen en gevoelens boven feiten plaatsen.

Deze emotionele chantage ontmoedigt ook nuance. Complexe kwesties zoals immigratie, genderbeleid of geschiedkundige interpretatie worden gereduceerd tot simplistische tegenstellingen van inclusief versus exclusief, tolerant versus intolerant. Wie legitieme zorgen uit, wordt in de rol van boosdoener gedrukt, beschuldigd van “onveilige ruimtes creëren” of “systemische onderdrukking bestendigen”.

De zichzelf versterkende cyclus

Zodra instellingen een diversiteits- en inclusiviteitskader aannemen, groeit dit vaak in omvang en intensiteit. Elke nieuwe maatregel wordt gerechtvaardigd met de bewering dat er nog meer moet gebeuren om echte inclusiviteit te bereiken. Doelstellingen worden quota, trainingen worden verplichte heropvoeding en taalvoorschriften breiden zich uit naar steeds nieuwe categorieën. Het systeem wordt zichzelf versterkend, omdat het in twijfel trekken ervan wordt gezien als bewijs van zijn noodzaak.

Publieke financiering en bedrijfssponsoring hangen vaak af van naleving van deze kaders. Een universitaire afdeling die zich verzet tegen inclusiviteitscriteria kan het risico lopen subsidies te verliezen. Een goed doel dat geen diversiteitstaal gebruikt in zijn communicatie kan bedrijfspartnerschappen mislopen. Daardoor nemen veel organisaties de retoriek niet uit overtuiging over, maar uit institutioneel zelfbehoud.

Culturele fragmentatie

De obsessie met diversiteit in haar gepolitiseerde vorm kan samenlevingen eerder fragmenteren dan verenigen. Wanneer mensen worden aangemoedigd zichzelf primair te zien als leden van demografische groepen, verzwakt de gedeelde burgerlijke identiteit. Op slachtofferschap gebaseerde groepspolitiek stimuleert competitie om slachtofferschap, omdat erkend slachtofferschap sociale en institutionele voordelen oplevert.

Deze dynamiek is in meerdere multiculturele samenlevingen waargenomen. In Canada bijvoorbeeld is diversiteitsretoriek verweven met de nationale identiteit, maar dit viel samen met groeiende regionale, taalkundige en culturele verdeeldheid. In het Verenigd Koninkrijk hebben diversiteitsmaatregelen in politie en onderwijs soms etnische segregatie verdiept in plaats van verminderd (The British Dream, David Goodhart). In de Verenigde Staten hebben werkplekprogramma’s rond diversiteit spanningen tussen rassen vergroot door werknemers aan te moedigen zich te richten op identiteitscategorieën.

Historische echo’s: deugdwoorden als instrumenten van gelijkvormigheid

Het gebruik van moreel geladen slogans om gelijkvormigheid af te dwingen is niet uniek voor het moderne Westen. De geschiedenis biedt talloze voorbeelden van regimes die deugdwoorden tot controlemiddelen verhieven, waarbij autoritaire praktijken werden gemaskeerd door aantrekkelijke retoriek.

De Sovjet-Unie en “eenheid”

In de Sovjet-Unie waren slogans als “eenheid van het volk” en “solidariteit” alomtegenwoordig. Oppervlakkig stelden deze woorden nobele idealen van samenwerking en gelijkheid voor. In de praktijk eisten ze totale onderwerping aan de doctrine van de Communistische Partij. Elke uiting van onafhankelijk denken kon worden bestempeld als verdeeldheid zaaiend of contrarevolutionair. Zoals Aleksandr Solzjenitsyn beschreef in The Gulag Archipelago, kon zelfs privé-scepsis reden zijn voor straf. “Eenheid” werd een woord van terreur, niet gebruikt om mensen samen te brengen, maar om individualiteit te onderdrukken.

Maoïstisch China en de “Culturele Revolutie”

Tijdens de Culturele Revolutie in China werd inclusiviteit ingekaderd in termen van klassenstrijd. De slogan “dien het volk” maskeerde brute zuiveringen van intellectuelen en anderen die als onvoldoende loyaal aan Maoïstische ideologie werden beschouwd. Studenten en arbeiders werden aangemoedigd om hun leeftijdsgenoten, collega’s en zelfs familieleden aan te geven die niet genoeg revolutionair enthousiasme toonden. Publieke vernedering en “strijdzittingen” weerspiegelden de hedendaagse cancelcultuur in hun eis om bekentenissen, excuses en heropvoeding. Woorden die welwillend klonken, dienden als poorten naar dwang (Mao’s Last Revolution, Roderick MacFarquhar).

De Franse Revolutie en “broederschap”

Zelfs de Franse Revolutie, met haar beroemde slogan “liberté, égalité, fraternité,” toont hoe deugdwoorden gewelddadig konden worden ingezet. Terwijl vrijheid en gelijkheid als universele rechten werden geclaimd, werd broederschap gebruikt om de uitsluiting en executie van “vijanden van het volk” te rechtvaardigen. De Terreur berustte op moralistische taal om censuur en de guillotine te legitimeren. Degenen die revolutionaire excessen in twijfel trokken, werden afgeschilderd als verraders van de broederschap zelf (Citizens: A Chronicle of the French Revolution, Simon Schama).

Parallellen met hedendaagse inclusiviteit

De parallellen met de moderne retoriek rond diversiteit en inclusiviteit zijn niet identiek, maar wel leerzaam. In elk geval boden deugdwoorden morele dekking voor dwang. Ze ontmoedigden afwijking door oppositie inherent immoreel te framen. Ze creëerden categorieën van insiders en outsiders, loyalisten en verraders, inbegrepen en buitengesloten. Hetzelfde mechanisme werkt vandaag wanneer meningsverschil met inclusiviteitskaders wordt neergezet als vijandigheid tegenover de mensheid zelf.

Geweapende tolerantie

In de kern van het diversiteits- en inclusiviteitsparadigma ligt een paradox. Tolerantie wordt gepresenteerd als de hoogste deugd, maar wordt selectief toegepast. Wie de heersende ideologische definities niet omarmt, wordt uitgesloten, gecensureerd of zwartgemaakt. Het resultaat is geen werkelijk open samenleving, maar een gecontroleerde, waar toegestane diversiteit alleen binnen goedgekeurde grenzen bestaat.

George Orwell waarschuwde voor dergelijke manipulatie in Politics and the English Language, waar politieke taal wordt ontworpen om leugens geloofwaardig te laten klinken en om lucht een schijn van soliditeit te geven. Vandaag vervult de taal van diversiteit en inclusiviteit vaak precies die functie, door de dwingende aard van de systemen die ze beschrijft te verhullen.

Het weerstaan van de retoriek

Het weerstaan van het misbruik van diversiteit en inclusiviteit betekent niet dat men zich tegen rechtvaardigheid of gelijke behandeling keert. Het betekent dat men het idee uitdaagt dat deze waarden moeten worden gedefinieerd en afgedwongen door gecentraliseerde autoriteiten of HR-afdelingen van bedrijven. Het betekent het herstel van het principe dat mensen behandeld moeten worden als individuen, niet als verwisselbare vertegenwoordigers van demografische categorieën.

Dit verzet vereist moed, omdat de prijs van afwijking hoog kan zijn. Klokkenluiders verloren hun baan, academici werden op zwarte lijsten geplaatst en publieke figuren werden “gedeplatformeerd” wegens het in twijfel trekken van diversiteitsorthodoxie. Toch zal zonder dergelijk verzet de morele taal van inclusie blijven functioneren als een controlemiddel.

Een verraden belofte

Diversiteit en inclusiviteit zijn krachtige woorden, in staat om oprechte menselijke verbondenheid te inspireren wanneer ze eerlijk worden toegepast. Maar in het huidige klimaat zijn ze al te vaak holle slogans, die dwang verhullen achter een façade van deugd. Ze zijn instrumenten van ideologische handhaving geworden, gebruikt om de samenleving te hervormen volgens een smalle set politieke overtuigingen. Door het onderscheid te herkennen tussen ware openheid en opgelegde gelijkvormigheid, kunnen individuen en instellingen beginnen de vrijheid terug te winnen die deze termen ooit beloofden.