Het bezorgbedrog: Bezorgbedrijven als Just Eat Takeaway, Deliveroo en Uber Eats blijven geld verliezen, maar blijven toch uitbreiden

In theorie bestaan bedrijven om winst te maken. Toch opereren in de moderne economie enkele van de grootste namen in de maaltijdbezorgsector, Just Eat Takeaway, Deliveroo en Uber Eats, al jaren met verlies, terwijl ze tegelijkertijd blijven groeien in schaal en invloed. Hun aanhoudende gebrek aan winstgevendheid roept een voor de hand liggende vraag op, als ze geen geld verdienen, waarom bestaan ze dan nog steeds? Het antwoord ligt mogelijk in een combinatie van strategische dominantie, marktmanipulatie en wellicht diepere agenda’s die verder gaan dan het verklaarde doel van het bezorgen van maaltijden.

De cijfers kloppen niet

Openbare financiële rapporten onthullen een opvallend patroon van aanhoudende verliezen.
Just Eat Takeaway rapporteerde in 2022 een nettoverlies van 792 miljoen euro, gevolgd door opnieuw een aanzienlijk verlies in 2023 (Annual Report 2023, Just Eat Takeaway). Deliveroo, zelfs na jaren van agressieve marketing en diepe marktpenetratie in het Verenigd Koninkrijk, rapporteerde in 2023 een verlies voor belastingen van meer dan £250 miljoen (Full Year Results 2023, Deliveroo). Uber Eats, onderdeel van Uber Technologies, heeft eveneens moeite om structureel winstgevend te opereren, waarbij uit de financiële rapportages van het bedrijf blijkt dat de bezorgdivisie vaak rond break-even draait of verliesgevend is (Q4 2024 Earnings Report, Uber Technologies).

Volgens conventionele bedrijfseconomie zouden dergelijke verliezen leiden tot inkrimping of zelfs sluiting. Toch doen deze bedrijven het tegenovergestelde. Ze blijven uitbreiden naar nieuwe markten, steken enorme bedragen in reclame en bieden promotiekortingen die hun marges verder aantasten. Dit gedrag is niet het teken van ondernemingen die simpelweg proberen te overleven, maar van een bewuste strategie.

Het groeimodel ten koste van alles

De officiële verklaring van deze bedrijven is dat ze “investeren in groei” en “marktaandeel veroveren.” In werkelijkheid betekent dit vaak het kunstmatig laag houden van bezorgkosten, het onderbetalen van koeriers en het financieel onder druk zetten van restaurants met commissies die meer dan 30 procent van de orderwaarde kunnen bedragen. Voor kleine, onafhankelijke horecazaken is het hierdoor bijna onmogelijk om buiten deze ecosystemen te overleven.

Deze aanpak weerspiegelt de roofprijsstrategieën van sommige techreuzen. Amazon accepteerde jarenlang verliezen in de detailhandel om fysieke concurrenten uit de markt te drukken, en verhoogde pas later de prijzen toen de dominantie was gevestigd (The Everything Store, Brad Stone). In de maaltijdbezorgsector lijkt het doel hetzelfde: concurrenten uitschakelen, hun marktaandeel opslokken en een afhankelijkheid creëren die later kan worden uitgebuit.

De hertekening van de stedelijke eetcultuur

De invloed van Just Eat Takeaway, Deliveroo en Uber Eats gaat verder dan economie. Door goedkope, app-gebaseerde bezorging te normaliseren als de standaardmanier om eten te bestellen, hervormen ze actief de eetgewoonten in steden. Veel restaurants halen inmiddels een groot deel van hun omzet uit deze platforms, waardoor ze afhankelijk worden van voorwaarden waarover ze nauwelijks zeggenschap hebben.

De gevolgen van die afhankelijkheid worden zichtbaar zodra platforms hun commissiestructuur aanpassen. In meerdere markten zijn tarieven verhoogd zodra de dominantie was bereikt, waardoor de toch al smalle marges van restaurants nog verder krompen (Food Delivery Apps Take Bigger Bite of Restaurants’ Profits, Wall Street Journal). Sommige kleine zaken melden dat ze niet zonder de platforms kunnen overleven, maar óók niet mét, vanwege de hoge kosten.

Deze dynamiek leidt tot een subtiele vorm van marktovername, waarin de relatie tussen klant en restaurant volledig wordt gemedieerd door de app. De merkloyaliteit die ooit bestond tussen lokale klanten en hun favoriete eetgelegenheden verschuift naar de app zelf, waardoor de rol van de platformen als onmisbare poortwachters verder wordt verstevigd.

Historische parallellen van verliesgestuurde dominantie

Verlies lijden als bewuste concurrentiestrategie is niet nieuw. Eind 19e eeuw verkocht Standard Oil van John D. Rockefeller kerosine met verlies in bepaalde regio’s om concurrenten failliet te laten gaan, waarna de markt werd gemonopoliseerd en prijzen weer stegen. Ook spoorwegmaatschappijen in de Gilded Age verlaagden tijdelijk hun vrachttarieven tot onhoudbare niveaus om kleinere vervoerders uit te schakelen, om ze daarna weer te verhogen (The Prize, Daniel Yergin).

In het digitale tijdperk vertrouwden bedrijven als Uber, Netflix en Tesla op aanhoudende steun van investeerders om hun expansie te financieren, ondanks operationele verliezen. Het verschil met maaltijdbezorgers is dat hun model van nature extreem lage marges kent, waardoor echte winstgevendheid veel moeilijker te realiseren is. Dit roept de vraag op of winst überhaupt wel het primaire doel is.

Mogelijke diepere agenda’s

Het feit dat verlieslatende diensten toch agressief blijven uitbreiden, voedt speculaties over andere motieven. Enkele mogelijke agenda’s springen eruit.

1. Dataverzameling en gedragssturing

Elke bestelling via een bezorgplatform levert rijke datasets op, waaronder namen, adressen, voorkeuren, betaalgewoonten en zelfs tijdspatronen die aan levensstijlanalyses kunnen worden gekoppeld. Deze gegevens zijn waardevol voor adverteerders, marktonderzoekers en mogelijk ook overheden die geïnteresseerd zijn in consumententracking (Surveillance Capitalism, Shoshana Zuboff). Terwijl het publiek zich focust op het gemak van een bezorgde maaltijd, kan de echte winstbron de verzamelde gedragsdata zijn.

2. Voorbereiding op automatisering

Het behouden van marktaandeel nu kan bedoeld zijn als voorbereiding op een toekomst waarin menselijke bezorgers worden vervangen door autonome voertuigen en drones. In zo’n scenario zouden vroege verliezen gerechtvaardigd zijn als investering in netwerkmacht, zodat bij de omschakeling naar automatisering de markt al volledig is ingekapseld. Het bestaande netwerk, de mappingdata en de klantenloyaliteit kunnen dan worden benut om tegen veel lagere kosten en met hogere marges te opereren.

3. Marktconsolidatie als financieel wapen

Het uiteindelijke doel kan zijn om zoveel marktmacht te concentreren dat het platform een onmisbare tussenpersoon wordt. Zodra lokale economieën voldoende afhankelijk zijn, kunnen prijzen en contractvoorwaarden worden aangepast om maximale waarde te onttrekken. Investeerders die aanvankelijk verliezen tolereerden, zouden dan monopoliewinsten kunnen opstrijken, vergelijkbaar met hoe private equity hele sectoren herstructureert om cash te onttrekken.

4. Maatschappelijke herstructurering en controle

Een controversiëler maar plausibel perspectief is dat deze platforms deel uitmaken van een bredere trend waarin essentiële consumentenbehoeften steeds meer via centrale platforms lopen. Door de directe relatie tussen klant en restaurant te vervangen door een laag van corporate bemiddeling, wordt zelfs toegang tot voedsel een gecontroleerde dienst. Dit past in een breder patroon waarin huisvesting, transport en handel steeds vaker worden beheerd door een handvol dominante platformen.

Het risico van te groot om te falen

Als maaltijdbezorgplatforms de marktdominantie bereiken die zij nastreven, kunnen ze zo essentieel worden voor stedelijke economieën dat ze niet meer mogen omvallen. In dat geval kan er druk ontstaan op overheden om steun of subsidies te bieden tijdens crises, waarbij verliezen worden gesocialiseerd terwijl winsten geprivatiseerd blijven. Dit is geen hypothetisch scenario, zoals te zien was tijdens de coronapandemie toen sommige overheden platformbedrijven financieel ondersteunden om werkgelegenheid en dienstverlening te behouden (Gig Economy in Times of Crisis, OECD).

Het gevaar hiervan is tweevoudig. Ten eerste wordt de diversiteit in de markt uitgehold doordat kleinere alternatieven verdwijnen. Ten tweede verschuift de macht naar multinationals die met hun beslissingen in één klap duizenden restaurants en miljoenen klanten kunnen raken.

Hoe afhankelijkheid wordt gecreëerd

Afhankelijkheid ontstaat niet alleen via prijs en promotie, maar ook via gemak. Het psychologische comfort van een app die met een paar klikken een maaltijd regelt, conditioneert consumenten om snelheid en eenvoud belangrijker te vinden dan directe relaties met restaurants. Op termijn vergeten klanten misschien zelfs de namen van de restaurants waar ze bestellen, en onthouden ze alleen nog de naam van de app.

Restaurants worden eveneens verder in de greep gehouden door exclusieve partnerschappen. Een restaurant dat een exclusiviteitscontract tekent, kan rekenen op betere zichtbaarheid in de app, maar verliest de vrijheid om samen te werken met andere platforms. Dit lijkt sterk op de tactieken in de streamingindustrie, waar platforms contentproducenten vastleggen om klanten te binden.

Lessen uit andere sectoren

De geschiedenis leert dat sectoren die worden gedomineerd door enkele grote spelers zelden in het publieke belang functioneren zonder regulering. In de luchtvaart leidde deregulering in de jaren zeventig aanvankelijk tot scherpe concurrentie en lage prijzen, maar uiteindelijk tot consolidatie en hogere tarieven. Ook in telecom kregen consumenten hogere rekeningen en minder keuze nadat kleine concurrenten waren verdwenen (The Master Switch, Tim Wu).

Hetzelfde pad dreigt in maaltijdbezorging. De lage prijzen en royale promoties van vandaag kunnen morgen worden vervangen door hogere kosten, lagere service en agressieve verdienmodellen zodra alternatieven zijn verdwenen.

Conclusie

Het officiële verhaal is dat Just Eat Takeaway, Deliveroo en Uber Eats innovatieve techbedrijven zijn die tijdelijk winst opofferen om te groeien. De onofficiële interpretatie is verontrustender, hun expansie kan worden gedreven door motieven die weinig te maken hebben met eten bezorgen. Of het nu gaat om dataverzameling, de voorbereiding op een toekomstig geautomatiseerd bezorgmonopolie, marktconsolidatie of de geleidelijke herstructurering van onze voedseltoegang, deze platforms veranderen fundamenteel hoe de samenleving functioneert.

De geschiedenis toont aan dat wanneer een klein aantal partijen de distributie van essentiële goederen controleert, zij die macht zelden vrijwillig loslaten. De bezorgapps van vandaag zouden zomaar de infrastructuur kunnen worden van de gemonopoliseerde, datagedreven voedselvoorziening van morgen. En zodra de afhankelijkheid volledig is, zal de consument ontdekken dat het gemak dat ooit zo aantrekkelijk leek een hoge prijs had, in de vorm van duurdere maaltijden, minder keuze en verzwakte lokale economieën.