Gaza en de wereld: onevenredige aandacht voor verschillende conflicten

De wereld wordt overspoeld met beelden, cijfers en verhalen over conflicten. Het valt op hoe selectief de wereldwijde aandacht is. Het aantal doden in Gaza, vaak omschreven in honderdduizenden, wordt dagelijks benadrukt in krantenkoppen en op televisie. Andere conflicten, waarin honderdduizenden of zelfs miljoenen slachtoffers zijn gevallen, ontvangen nauwelijks een fractie van die aandacht. Deze ongelijkheid in de manier waarop lijden wordt waargenomen en verspreid, zegt veel over politieke belangen, mediamechanismen en de manier waarop empathie wordt gestuurd.

In dit stuk worden de geclaimde dodentallen in Gaza vergeleken met andere recente en historische conflicten, waaronder Syrië, Oekraïne, Jemen, Nigeria en Soedan. Het gaat niet om het betwisten van cijfers, maar om te tonen hoe claims en percepties worden gebruikt. De centrale vraag: waarom ontvangt Gaza disproportioneel veel aandacht, terwijl elders miljoenen slachtoffers grotendeels genegeerd worden?

Het verhaal van Gaza in cijfers

Sinds de escalatie van het conflict in Gaza wordt vrijwel dagelijks gerapporteerd over de doden. De cijfers, die vaak afkomstig zijn van gezondheidsinstanties in Gaza en door internationale media worden overgenomen, lopen uiteen van tienduizenden tot honderdduizenden slachtoffers. Hoewel de betrouwbaarheid van de getallen regelmatig in twijfel wordt getrokken, is het opvallend hoe sterk deze cijfers de internationale publieke opinie domineren.

Beelden van verwoeste gebouwen en gewonde kinderen versterken de urgentie. Grote internationale media behandelen Gaza vaak als het centrum van morele verontwaardiging in de wereldpolitiek. Demonstraties, resoluties en campagnes nemen in omvang toe na elke nieuwe rapportage van slachtoffers.

Maar zodra men de blik verbreedt naar andere regio’s, valt op dat Gaza niet het enige conflictgebied is waar massale sterfte plaatsvindt of plaatsvond.

Syrië: een vergeten bloedbad

In Syrië begon de burgeroorlog in 2011 en duurt deze met wisselende intensiteit voort. Volgens schattingen van de VN zijn er meer dan 500.000 doden gevallen (Syrian Conflict: Ten Years of Carnage, United Nations). Hele steden zoals Aleppo en Homs werden met de grond gelijk gemaakt, en miljoenen mensen raakten ontheemd. Toch haalde Syrië na de eerste jaren steeds minder de voorpagina’s, zeker na de directe militaire nederlagen van Islamitische Staat.

De omvang van de verwoesting en het aantal slachtoffers in Syrië overschrijden ruimschoots de claims uit Gaza. Toch ontbreekt de aanhoudende golf van internationale protesten en de intense mediadekking die Gaza wel ontvangt. Het Syrische drama lijkt in de ogen van de buitenwereld grotendeels ‘afgesloten’, hoewel het conflict voortduurt.

Oekraïne: geopolitiek belangrijk, maar snel vermoeid

De oorlog in Oekraïne, die in februari 2022 begon met de Russische invasie, heeft tienduizenden tot mogelijk honderdduizenden doden geëist (The Human Cost of the War in Ukraine, BBC). Het gaat om zowel soldaten als burgers. Hoewel de oorlog aanvankelijk het middelpunt van de internationale media was, is de intensiteit van de berichtgeving inmiddels afgenomen.

Opmerkelijk is dat de oorlog in Oekraïne directe gevolgen heeft voor de Europese veiligheid, energievoorziening en geopolitieke verhoudingen. Toch overheerst geen constante golf van morele verontwaardiging zoals bij Gaza. Protesten zijn er, maar eerder politiek en economisch gemotiveerd dan moreel geladen. Gaza lijkt meer mensen op straat te brengen dan een oorlog die Europa zelf raakt.

Jemen: de stille catastrofe

Het conflict in Jemen, dat sinds 2014 escaleerde, wordt vaak de grootste humanitaire crisis ter wereld genoemd (Yemen: The Forgotten War, International Rescue Committee). Tienduizenden mensen zijn omgekomen door gevechten, maar vooral door honger en ziekte als gevolg van de blokkade en verwoeste infrastructuur. De VN schatte dat het conflict direct en indirect al meer dan 370.000 levens heeft gekost (Yemen: Humanitarian Catastrophe, United Nations).

Toch krijgt Jemen nauwelijks aandacht in de westerse media. Het conflict is complex, met meerdere regionale actoren (Saudi-Arabië, Iran, lokale milities), waardoor het moeilijker te presenteren is als een eenvoudig verhaal van daders en slachtoffers. Gaza daarentegen wordt vaak versimpeld tot een tweestrijd, waardoor het beter in medialogica past.

Nigeria: massale sterfte buiten de schijnwerpers

Nigeria is een van de meest schrijnende voorbeelden van een conflict dat amper internationale aandacht krijgt. Het land wordt al jaren geteisterd door Boko Haram en andere extremistische groeperingen. Volgens schattingen zijn er sinds 2009 meer dan 350.000 mensen omgekomen (Nigeria Conflict Monitor, Council on Foreign Relations). Vooral burgers op het platteland zijn slachtoffer van massale aanvallen, ontvoeringen en hongersnood.

In tegenstelling tot Gaza verschijnen deze verhalen zelden in westerse krantenkoppen. Er zijn nauwelijks internationale protesten, campagnes of grootschalige solidariteitsacties. Het lijden van honderdduizenden Nigerianen lijkt eenvoudigweg niet in het morele bewustzijn van de wereld te bestaan.

Dit verschil benadrukt hoe selectief empathie wordt ingezet. Nigeria is economisch en strategisch minder belangrijk voor westerse hoofdsteden, en er is geen dagelijkse stroom van beelden die de wereld confronteert met het geweld.

Soedan: een hedendaagse ramp

In 2023 brak in Soedan een nieuw conflict uit tussen het leger en paramilitaire groepen. Volgens VN-rapporten zijn sindsdien tienduizenden mensen gedood en miljoenen ontheemd (Sudan: A Forgotten Crisis, United Nations). De situatie dreigt een van de grootste vluchtelingenstromen van de 21e eeuw te veroorzaken.

Toch zijn er nauwelijks massale protesten of campagnes in Europese hoofdsteden. Soedan wordt beschouwd als een ‘perifere’ crisis, terwijl Gaza wordt gezien als een centraal moreel strijdtoneel. Dit illustreert opnieuw hoe selectief de morele verontwaardiging werkt.

Waarom Gaza alle aandacht krijgt

De vraag is waarom Gaza, met dodentallen die niet uniek zijn in de wereldgeschiedenis of zelfs de recente actualiteit, zo’n intense focus krijgt. Daar zijn meerdere redenen voor:

Politieke symboliek

Het conflict in Gaza past binnen bredere geopolitieke verhoudingen. Voor veel landen symboliseert het de spanning tussen het Westen en de Arabische wereld, tussen Israël en zijn tegenstanders, tussen imperialisme en verzet. Het conflict wordt daardoor een symbooldossier, waarin elke dode wordt gezien als bewijs van een grotere strijd.

De kracht van beelden

Gaza is extreem mediamiek. Door de kleine oppervlakte, de hoge bevolkingsdichtheid en de aanwezigheid van moderne communicatiemiddelen verschijnen beelden vrijwel direct in de wereldwijde media. In Nigeria of Soedan zijn er nauwelijks journalisten ter plaatse, waardoor het lijden letterlijk onzichtbaar blijft.

Beelden bepalen empathie. Waar geen camera is, lijkt ook geen lijden te bestaan.

Het zwart-wit verhaal

Veel conflicten zijn complex, met meerdere strijdende partijen. Gaza kan in simplistische termen worden uitgelegd: Israël versus de Palestijnen. Dat zwart-wit verhaal maakt het eenvoudiger voor activisten, media en politici om posities in te nemen. Bij Jemen of Nigeria is dat veel lastiger, waardoor deze conflicten sneller worden genegeerd.

Activistische infrastructuur

Er bestaan wereldwijd krachtige netwerken van activisten en organisaties die zich specifiek op Gaza en Palestina richten. Demonstraties, campagnes en lobbywerk zorgen dat Gaza constant in het nieuws blijft. Zulke netwerken ontbreken voor Jemen, Nigeria of Soedan.

De gevolgen van selectieve empathie

De disproportionele aandacht voor Gaza heeft meerdere gevolgen. Ten eerste leidt het tot een vertekend beeld van wereldwijde ongelijkheid. Het suggereert dat sommige levens meer waard zijn dan andere, omdat ze wel of niet op het wereldtoneel verschijnen.

Ten tweede kan het beleid beïnvloeden. Politici voelen zich gedwongen te reageren op Gaza, terwijl zij andere conflicten grotendeels negeren. Hulpstromen, diplomatieke inspanningen en militaire interventies worden gestuurd door aandacht, niet door objectieve ernst.

Ten derde wordt internationale solidariteit verengd. Miljoenen slachtoffers in Nigeria, Jemen of Soedan krijgen nauwelijks steun, simpelweg omdat hun lijden niet gevisualiseerd en gepolitiseerd wordt.

De geschiedenis van selectieve aandacht

Dit fenomeen is niet nieuw. Tijdens de genocide in Rwanda in 1994 vielen meer dan 800.000 doden (Leave None to Tell the Story, Human Rights Watch). Toch reageerde de internationale gemeenschap nauwelijks. Daarentegen kreeg de oorlog in Kosovo in 1999, met enkele tienduizenden slachtoffers, massale aandacht en leidde tot NAVO-interventie.

Het verschil zat niet in de aantallen, maar in geopolitieke en mediale belangen. Gaza past binnen diezelfde logica: het conflict is belangrijk omdat het een breder verhaal symboliseert, niet omdat de aantallen uniek zijn.

Slotgedachten: wie krijgt een stem?

De cijfers in Gaza zijn ernstig, maar niet uniek in de wereld. Syrië, Oekraïne, Jemen, Nigeria en Soedan tonen dat er elders vele malen grotere of minstens even schrijnende rampen plaatsvinden. Toch ontbreekt dezelfde morele golf van protest en media-aandacht.

De vraag die blijft hangen: waarom wordt het lijden van sommige volkeren wereldwijd uitvergroot, terwijl andere bevolkingen in stilte sterven? Het antwoord ligt niet in de cijfers, maar in de manier waarop macht, media en politiek beslissen wie een stem krijgt en wie in de vergetelheid verdwijnt.