Europa gegijzeld: waarom de EU een kunstmatig en nutteloos project is

Een unie die nergens op lijkt

De Europese Unie is een politieke constructie zonder precedent. Er bestaat geen andere entiteit in de wereld die zichzelf presenteert als zowel een supranationale macht als een verzameling van soevereine staten, zonder ooit de weg te hebben bewandeld die echte staten typeren: een geleidelijke samensmelting van taal, cultuur, bestuur en volk. De EU is niet het resultaat van een natuurlijk historisch proces, maar van technocratische deals achter gesloten deuren. Geen volk heeft ooit echt gekozen voor een Europese superstaat. Toch is dat wat de EU vandaag probeert te zijn: een hybride entiteit die geen democratische legitimiteit kent, geen echte volksidentiteit heeft, en bovenal geen bestaansrecht buiten de belangen van een klein bestuurlijk elitekliekje.

Geen staat, geen volk, geen ziel

De meeste naties zijn ontstaan uit gedeelde strijd, taal, godsdienst of cultuur. Frankrijk, Duitsland, Italië, zelfs relatief jonge staten als de Verenigde Staten en Canada, hebben een collectieve identiteit gevormd via revoluties, oorlogen of historische migratiegolven. De EU daarentegen is een papieren bouwwerk, tot stand gekomen via verdragen zoals Maastricht en Lissabon, vol jargon en intentieverklaringen. De Europese identiteit is nooit organisch gegroeid. Ze is bedacht.

Er is geen Europees volk. Er is geen gemeenschappelijke taal, geen gedeelde geschiedenis behalve conflicten, en geen gezamenlijke toekomstvisie. Toch claimt de EU bevoegdheden die normaal alleen aan naties toekomen: een parlement, een vlag, een volkslied, een eigen munt, en binnenkort misschien een leger. Wat ontbreekt is de fundamentele legitimiteit die alle naties verbindt: de wil van een volk om zichzelf te besturen als één. In Der europäische Leviathan, betoogt Wolfgang Streeck dat de EU precies daarom nooit democratisch kan zijn: ze kent geen echt demografisch draagvlak.

Een project dat niemand vroeg

De geschiedenis van de EU is er een van sluipende integratie zonder mandaat. Na de Tweede Wereldoorlog ontstond het idee van samenwerking tussen Europese staten, zogenaamd om vrede en stabiliteit te bevorderen. Maar wat begon als een economisch verdrag, de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (1951), werd langzaam omgevormd tot een politiek project dat steeds meer nationale bevoegdheden opslokte.

De bevolking werd zelden geraadpleegd, en als dat wel gebeurde, was het resultaat onwelkom. De Franse en Nederlandse referenda van 2005, waarin het ‘grondwettelijk verdrag’ van de EU werd weggestemd, werden genegeerd: het verdrag keerde gewoon terug in vermomde vorm als het Verdrag van Lissabon. In La grande mascarade, toont Philippe de Villiers aan hoe Europese elites bewust werkten aan een federale superstaat, ondanks massale terughoudendheid onder burgers.

Het idee van een Europese eenmaking is dus nooit voortgekomen uit volkswil, maar uit technocratisch idealisme. Slechts een kleine groep politici, ambtenaren en invloedrijke lobbygroepen stuurden aan op steeds verdergaande integratie. Nationale parlementen werden buitenspel gezet, en referenda werden beschouwd als gevaarlijke hindernissen. In The Great Deception, leggen Booker en North uit hoe het oorspronkelijke project van economische samenwerking stapsgewijs werd omgevormd tot een politieke unie, zonder dat hier ooit een breed maatschappelijk draagvlak voor bestond.

De meeste Europese burgers wilden handel en vrede, geen federaal Europa. Maar wat ze kregen was een Brusselse bureaucratie die steeds meer aspecten van het dagelijks leven ging reguleren, zonder duidelijke toestemming of wens van de bevolking.

De fictie van gedeelde welvaart

De EU presenteert zichzelf als motor van vrede, stabiliteit en economische vooruitgang. Maar hoe realistisch zijn deze claims werkelijk? De euro, zogezegd het symbool van Europese eenheid, is voor veel landen een economische last gebleken. Landen als Griekenland, Spanje en Italië zijn gedwongen tot bezuinigingen en hervormingen die hun binnenlandse economieën hebben uitgehold, enkel om binnen de kaders van het Stabiliteitspact te blijven. Het opgeven van een nationale munt heeft hen elke mogelijkheid tot monetaire zelfbeschikking ontnomen.

De Europese Centrale Bank, met haar eenzijdige focus op inflatiedoelstellingen en schulddiscipline, werkt als een knevel voor zwakkere economieën. (The Euro and the Battle of Ideas, Brunnermeier e.a.) laat zien hoe structureel ongelijk de eurozone is opgezet, waarbij Noord-Europese landen als Duitsland profiteren van een ondergewaardeerde munt, terwijl Zuid-Europa gebukt gaat onder een valuta die hun economieën verstikt.

De vermeende ‘interne markt’ werkt ook niet zoals beloofd. Grote multinationals maken gebruik van verschillen in belastingregimes tussen lidstaten om hun winst te optimaliseren, terwijl kleine bedrijven worstelen met de bureaucratische wirwar van EU-regelgeving. (The European Union: A Critical Guide, Hix & Høyland) toont aan dat de economische voordelen van de interne markt zeer ongelijk verdeeld zijn en vooral ten goede komen aan grote bedrijven en grensoverschrijdende kapitaalstromen, niet aan gewone burgers.

Democratisch theater zonder betekenis

De EU kent een parlement, maar geen regering die rechtstreeks uit dat parlement voortkomt. De Europese Commissie, het machtigste orgaan binnen de Unie, wordt niet gekozen door burgers maar benoemd. De ‘Spitzenkandidaten’ procedure uit 2014, waarbij men probeerde het gevoel van democratie op te roepen, is inmiddels verlaten. Jean-Claude Juncker werd nog gepresenteerd als het gezicht van een zogenaamd democratisch proces. In 2019 werd Ursula von der Leyen echter benoemd zonder dat ze überhaupt kandidaat was geweest.

Het Europees Parlement heeft bovendien geen recht van initiatief: het kan geen wetten voorstellen, alleen goed- of afkeuren. In feite is het een decorstuk om legitimiteit te simuleren. (Europe’s Democratic Deficit, Follesdal & Hix) analyseert dit democratische tekort en concludeert dat de EU weliswaar verkiezingen organiseert, maar geen echte politieke ruimte kent waar keuzes gemaakt worden tussen alternatieven die er écht toe doen.

Bureaucratie zonder eindverantwoordelijkheid

Wat kenmerkend is voor de EU, is de afwezigheid van persoonlijke verantwoordelijkheid. Wanneer een besluit verkeerd uitpakt, wijst men naar ‘Brussel’ als abstract geheel. Nationale politici verschuilen zich achter Europese regels als het uitkomt, en negeren ze wanneer het hen uitkomt. Het Dublin-verdrag, dat bepaalt dat asielzoekers asiel moeten aanvragen in het eerste EU-land waar ze aankomen, wordt bijvoorbeeld systematisch genegeerd als het politiek ongunstig is. Maar het migratiepact uit Marrakesh wordt wel toegepast als het tot meer herverdeling leidt, vaak ten koste van landen als Nederland.

De EU als geheel is dus niet eens coherent. Er bestaan talloze verdragen, commissies, agentschappen en raden, maar zelden is duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is. Het is een complex systeem dat ontworpen lijkt om verantwoordelijkheid te ontlopen, niet om doeltreffend beleid te voeren.

Een instrument van ideologische homogenisering

De EU heeft zich de afgelopen jaren steeds meer ontpopt als ideologische motor van globalistische agenda’s: klimaatbeleid, gendergelijkheid, migratie, digitalisering, vaccinatiebeleid, landbouwrestricties, allemaal zaken die via EU-richtlijnen worden opgedrongen aan lidstaten, zonder noemenswaardige inspraak van burgers. De Green Deal, het Net Zero beleid, de Farm-to-Fork strategie: het zijn ideologische blauwdrukken die landen met verschillende behoeften over één kam scheren.

Volgens The European Green Deal: Risks and Opportunities, gepubliceerd door de Heinrich Böll Stiftung, is het beleid bewust ontworpen als een ‘systemische transformatie’. In de praktijk betekent dat het einde van lokale besluitvorming en nationale beleidsvrijheid. Klimaat wordt een excuus voor herverdeling van macht richting Brussel, net zoals ‘veiligheid’ dat is geweest bij de oprichting van Frontex of de oprichting van een Europees inlichtingenagentschap.

Geen militaire of geopolitieke macht

De EU presenteert zich graag als geopolitieke speler, maar mist alles wat daarvoor nodig is: een leger, een centrale regering, een gemeenschappelijk buitenlands beleid. Tijdens de oorlog in Oekraïne werd pijnlijk duidelijk hoe afhankelijk de EU is van de NAVO en dus van de Verenigde Staten. De Europese ‘strategische autonomie’ is niets meer dan een buzzword. Geen enkel EU-land zou op de EU vertrouwen bij militaire dreiging; men kijkt naar Washington.

Op het wereldtoneel is de EU een tandeloze tijger. In Why Europe Will Run the 21st Century, stelde Mark Leonard nog optimistisch dat de zachte macht van Europa de wereld zou hervormen. De realiteit toont het tegenovergestelde: China, Rusland, India en de VS behandelen de EU met beleefdheid, maar onderhandelen liever met afzonderlijke staten. Niemand neemt de EU als entiteit serieus, behalve de EU zelf.

De façade van ‘nooit meer oorlog’

Een van de meest herhaalde claims van eurofielen is dat de EU vrede heeft gebracht op het continent. Maar deze claim is historisch uiterst zwak. De vrede tussen West-Europese landen na 1945 is grotendeels te danken aan de NAVO, Amerikaanse aanwezigheid, de dreiging van de Koude Oorlog, en economische verwevenheid, niet aan de EU als instelling. De EU is ontstaan in een tijd van vrede, ze heeft die vrede niet gebracht. Het idee dat Duitsland en Frankrijk elkaar zouden zijn blijven bevechten zonder de EU is historisch absurd.

In feite heeft de EU eerder conflicten uitgelokt dan voorkomen. De uitbreiding naar Oost-Europa, zonder duidelijke grenzen of strategie, heeft geleid tot spanningen met Rusland. De inmenging in Oekraïne vanaf 2013, via het associatieverdrag en politieke steun aan regimewisseling, was een katalysator voor oorlog, niet voor vrede (Frontline Ukraine, Sakwa).

Wie profiteert van de EU?

De echte winnaars van de EU zijn niet de Europese burgers, maar de klassen van diplomaten, ambtenaren, lobbyisten en consultancybedrijven die zich rond Brussel hebben verzameld. Tienduizenden verdienen hun inkomen aan EU-fondsen, beleidsprojecten, ‘stakeholderdialogen’, en gereguleerde subsidies. Ondertussen zitten lidstaten vast aan regels waar ze nauwelijks invloed op hebben.

Europese topambtenaren genieten belastingvoordelen, diplomatieke onschendbaarheid en een bureaucratische loopbaan waarin falen zelden gevolgen heeft. De kloof tussen burger en bestuurder is zelden groter geweest dan binnen de EU. (The Brussels Effect, Bradford) erkent onbedoeld hoe een kleine groep Europese beleidsmakers wereldwijd normen oplegt die in geen enkel parlement democratisch zijn goedgekeurd.

Geen hervorming, enkel meer integratie

Elke keer wanneer de EU faalt, is het antwoord vanuit Brussel hetzelfde: ‘meer Europa’. Meer bevoegdheden, meer geld, meer integratie. Nooit klinkt de vraag of minder Europa misschien beter zou zijn. De eurocratische logica is als een religie: als iets niet werkt, dan komt dat omdat het nog niet ver genoeg is doorgevoerd. Kritiek op de Unie wordt afgedaan als ‘populistisch’ of ‘nationalistisch’, zonder inhoudelijk debat.

Regeringsleiders die twijfels uiten, zoals Orbán of Meloni, worden publiekelijk aan de schandpaal genageld. Referenda, zoals in Nederland (2005) en het Verenigd Koninkrijk (2016), worden genegeerd of herhaald tot het gewenste resultaat is bereikt. In The Great Deception, tonen Booker en North aan hoe de EU systematisch elke vorm van democratisch verzet weet te neutraliseren via procedures, commissies en herformuleringen.

Totale afhankelijkheid zonder voordeel

Landen als Nederland, Duitsland en Zweden hebben de hoogste bijdrage per hoofd aan de EU-begroting, maar zien weinig terug. Ze zijn netto-betalers in een systeem waar ze zelf steeds minder invloed op uitoefenen. Tegelijkertijd ondermijnt EU-wetgeving hun nationale parlementen, belastingregimes, pensioenstelsels, landbouwbeleid en migratiecontrole. Zelfs rechterlijke uitspraken van het Europese Hof zijn bindend, ongeacht het nationale belang.

De illusie van ‘samen sterker’ is precies dat: een illusie. De EU is geen unie van volkeren, maar van bestuurssystemen die vooral zichzelf in stand houden.