De verkiezingen in New York: een teken van manipulatie en wanpraktijken in de moderne democratie
De recente verkiezingen in New York City zijn meer geworden dan een lokaal incident. Ze vormen een symbool van een bredere trend in westerse democratieën, waar burgers steeds vaker twijfelen of verkiezingen nog wel eerlijk verlopen, of dat ze langzaam maar zeker worden gemanipuleerd door politieke, mediatieke en bureaucratische belangen. Wat ooit gold als het fundament van democratie, het stemrecht, lijkt steeds meer op een ritueel waarin vertrouwen plaatsmaakt voor wantrouwen.
De illusie van keuze
Tijdens de verkiezingen van 2025 in New York deden zich opmerkelijke onregelmatigheden voor. Stemmen kon zonder identiteitsbewijs, een kandidaat verscheen twee keer op hetzelfde stembiljet, een andere kandidaat die zich had teruggetrokken stond er nog op, en een voormalige gouverneur was onopvallend weggestopt in een hoek van het biljet. Op zichzelf lijken deze kwesties administratief of technisch, maar samen tonen ze een patroon van slordigheid dat het vertrouwen in het democratisch proces ondermijnt.
In veel stembureaus in New York was geen identiteitsbewijs vereist, behalve voor nieuwe kiezers die zich nog niet eerder hadden geïdentificeerd. Officieel is dat beleid bedoeld om stemmen voor iedereen toegankelijk te houden, maar in de praktijk creëert het juist wantrouwen. Veel kiezers vrezen dat iemand anders in hun naam kan stemmen. Volgens (FACT FOCUS: New York City ballots do not show proof of election fraud, PBS NewsHour) is er geen concreet bewijs van grootschalige fraude, maar het ontbreken van verificatie voedt de indruk dat de verkiezingen kwetsbaar zijn.
Het stembiljet als spiegel van het systeem
Het meest in het oog sprong dat Zohran Mamdani, een progressieve kandidaat, twee keer op het stembiljet stond, allebei in de bovenste rij. Dit was geen drukfout, maar het gevolg van de zogeheten “fusion voting”-wet in New York, die kandidaten toestaat om onder meerdere partijlijnen deel te nemen. Theoretisch geeft dit kleinere partijen een stem, maar in werkelijkheid versterkt het vooral gevestigde kandidaten. Veel stemmers denken, wanneer ze dezelfde naam twee keer zien, dat het een teken van autoriteit of legitimiteit is. Dat psychologische effect is uitvoerig beschreven in (The Psychology of Ballot Design, Richard Lau & Ivy Brown).
Daarbij kwam dat Eric Adams, de voormalige burgemeester, op het biljet bleef staan ondanks zijn terugtrekking om te voorkomen dat de gematigde stem werd verdeeld. Zijn naam stond er nog, omdat de officiële deadline voor terugtrekking al was verstreken. Juridisch correct, maar politiek misleidend: de kiezer krijgt een verouderd en verwarrend overzicht, wat twijfel zaait over de juistheid van het hele proces.
Ondertussen stond Andrew Cuomo, ooit gouverneur en nog steeds een controversiële figuur, onopvallend weggedrukt in de rechterbenedenhoek van het tweede rijtje. Onderzoek zoals (Position Effects in Voting Systems, Jon Krosnick) toont aan dat de positie van namen op een stembiljet grote invloed heeft op het stemgedrag, vooral bij onzekere of minder geïnformeerde kiezers. Wie bovenaan of in het midden staat, krijgt onbewust meer aandacht en daardoor meer stemmen. Dat een bekende naam als Cuomo juist in een onopvallende hoek stond, voedt de indruk dat de indeling strategisch wordt ingezet.
De subtiele kunst van manipulatie
In moderne democratieën betekent “manipulatie” niet langer valse stemdozen of verdwenen stembiljetten, maar subtielere vormen van beïnvloeding. De volgorde op het biljet, de regels voor terugtrekking, en de manier waarop informatie wordt verspreid, vormen samen een netwerk van procedures die insiders bevoordelen. De situatie in New York toont dat duidelijk: er is geen sprake van openlijke fraude, maar van een systeem dat structureel in het voordeel werkt van wie het begrijpt of controleert.
Volgens (Democracy for Realists, Christopher Achen & Larry Bartels) zijn kiezers zelden volledig rationeel; ze worden gestuurd door presentatie, gewoonte en context. Wie die factoren beheerst, beheerst het resultaat. De combinatie van “fusion voting”, het ontbreken van ID-verificatie, en de verwarrende opmaak van het biljet, creëert een speelveld waarin de gevestigde orde structureel voordeel heeft.
Geen ID, geen zekerheid
Het debat over identiteitscontrole bij verkiezingen verdeelt de Verenigde Staten al jaren. Voorstanders van vrije toegang zeggen dat ID-eisen de opkomst onder armere en minderheidsgroepen beperken. Tegenstanders waarschuwen juist dat de afwezigheid van controle het systeem openstelt voor misbruik. Volgens (Securing the Vote: Protecting American Democracy, National Academies of Sciences) zorgen deze verschillen tussen staten voor een “systemische onzekerheid” die het publieke vertrouwen verzwakt, zelfs als er geen bewijs is van fraude.
Legitimiteit is niet enkel een juridische kwestie, maar een psychologische. Wanneer burgers het gevoel krijgen dat hun stem mogelijk niet correct wordt geregistreerd of dat de regels oneerlijk zijn, verliest het systeem moreel gezag. Het wantrouwen wordt dan zelf een politieke kracht.
De strategie van verwarring
De opmaak van het New Yorkse stembiljet weerspiegelt een bredere strategie: verwarring als instrument van controle. Complexiteit bevoordeelt degenen die het systeem kennen, niet de doorsnee kiezer. Door kandidaten meerdere keren te laten verschijnen, terugtrekking te bemoeilijken en de indeling onduidelijk te maken, wordt het democratische proces steeds minder transparant.
Die trend is niet uniek voor de VS. In Groot-Brittannië veroorzaakten de verkiezingen van 2019 vergelijkbare verwarring door de manier waarop partijallianties werden gepresenteerd (Election Confusion and Democratic Integrity, Institute for Government). In verschillende Europese landen, waaronder Nederland, worden coalities en partijlijsten zo ingewikkeld samengesteld dat de kiezer nauwelijks nog weet op wie hij stemt.
Het is een bureaucratische vorm van manipulatie: legaal, maar ondoorzichtig. Een systeem dat democratie belooft, maar vooral controle levert.
De illusie van vooruitgang
Nieuwe stemtechnologie, vervroegd stemmen, en stemmen per post worden vaak gepresenteerd als tekenen van vooruitgang. Maar hoe complexer het systeem, hoe groter de kans op fouten en beïnvloeding. Als de regels rond deelname, positionering en terugtrekking zo ondoorgrondelijk worden dat zelfs goed geïnformeerde burgers het overzicht verliezen, is democratie geen open proces meer, maar een gesloten systeem.
Zoals beschreven in (Broken Ballots: Will Your Vote Count?, Douglas Jones & Barbara Simons), heeft de digitalisering van verkiezingen ironisch genoeg geleid tot minder transparantie. Hoe geavanceerder de technologie, hoe moeilijker de controle. Het verschil tussen menselijke fout en manipulatie wordt steeds kleiner.
De bredere trend van wantrouwen
De verkiezingen in New York staan niet op zichzelf. In heel het Westen groeit de scepsis over verkiezingen, media, en politieke instituties. Elke onregelmatigheid, hoe klein ook, bevestigt het idee dat verkiezingen worden geregisseerd. In Europa is dit fenomeen even zichtbaar. Het wantrouwen tegenover instellingen als de Europese Commissie en de ECB is groot, maar ook nationale democratieën, zoals die van Nederland, kampen met vergelijkbare problemen.
Een duidelijk voorbeeld is de rol van publieke media. In Nederland is de NPO , gefinancierd met belastinggeld , officieel onafhankelijk, maar de praktijk laat een ander beeld zien. Bij de verkiezingen van 2023 en de aanloop naar 2025 kreeg de partij D66 disproportioneel veel zendtijd, vaak in positieve context, terwijl oppositiepartijen of meer conservatieve stemmen nauwelijks aan bod kwamen. Onderzoek van het Commissariaat voor de Media wees al eerder op een “perceptie van politieke voorkeur” in nieuws- en actualiteitenprogramma’s, zonder dat daar daadwerkelijk consequenties aan werden verbonden. De politieke elite verdedigt dit met het argument van “redactionele vrijheid”, maar in werkelijkheid leidt het tot een systematisch voordeel voor progressieve partijen die ideologisch overeenkomen met de publieke omroep.
Hetzelfde patroon zien we in de Verenigde Staten, waar publieke media vaak eenzijdig verslag doen van verkiezingen. In (The Crisis of Democracy, Michel Crozier et al.) wordt al beschreven dat democratische systemen niet instorten door staatsgrepen, maar door erosie van vertrouwen. Als media niet langer de rol van waakhond vervullen, maar eerder die van politieke marketingkanalen, verdwijnt de balans die democratie in stand houdt.
De sluipende uitsluiting van de kiezer
Uitsluiting in de moderne democratie betekent niet dat men niet mág stemmen, maar dat de waarde van de stem wordt uitgehold. Wanneer kiezers niet meer weten of het biljet dat ze invullen wel klopt, of wanneer ze structureel worden beïnvloed door partijdige verslaggeving, verliezen ze feitelijk hun stemrecht. De burger mag nog wel deelnemen, maar in een toneelstuk waarin de uitkomst al grotendeels vastligt.
De verkiezingen in New York illustreren precies dat proces. Niets wijst op directe fraude, maar het geheel ademt een cultuur van desorganisatie, politieke beïnvloeding en publieke onverschilligheid. Hetzelfde geldt voor Europese landen waar de democratische procedures intact lijken, maar waar de machtsstructuren achter de schermen steeds meer gesloten zijn.
De fragiele basis van vertrouwen
Het fundament van democratie is niet alleen het tellen van stemmen, maar het vertrouwen dat elke stem telt. Zodra dat vertrouwen verdwijnt, verandert de democratie in een façade. New York laat zien hoe gemakkelijk dat vertrouwen kan afbrokkelen, zelfs in een land dat zichzelf ziet als de bakermat van vrijheid.
Of men het nu noemt manipulatie, wanpraktijk of bureaucratische nalatigheid, het resultaat is hetzelfde: een systeem dat zijn burgers vervreemdt. Verkiezingen worden rituelen van legitimiteit, geen instrumenten van representatie. En zolang publieke media, bureaucratische regels en politieke belangen dat ritueel in stand houden, zal de kloof tussen de burger en de democratie alleen maar groter worden.
